Kleine excursie naar Stedelijk Museum Vianen
donderdag 26 juli 2018
Kleine excursie Kroonjuwelen van Jan Blanken - Waterwerken die het Nederlandse landschap bepalen
De begin 19de eeuw in Vianen woonachtige Jan Blanken (1755-1838), is verbonden aan talloze grote waterbouwkundige werken in Nederland, aangelegd in de beginperiode van de waterstaatszorg onder Keizer Napoleon, maar vooral onder Koning Willem I.
23 Deelnemers trotseerden de hitte van 26 juli 2018 en namen deel aan de kleine excursie naar een aan Jan Blanken gewijde tentoonstelling. Deze tentoonstelling is nog tot 16 september te bezoeken in het Stedelijk Museum Vianen. (www.stedelijkmuseumvianen.nl)
Gastconservator Chris Will gaf ons een indruk van het leven van Jan Blanken en zijn enorme invloed op de waterstaat van Nederland en daarmee op de inrichting van ons landschap. Belangrijke werken van Jan Blanken, die voor een deel nu nog bestaan, zijn de marinehavens van Hellevoetsluis en Den Helder, het Noordhollands Kanaal, de Nieuwe Hollandse Waterlinie en het sluizencomplex in Vreeswijk (Nieuwegein). Van dit sluizencomplex staat een groot en gedetailleerd schaalmodel in het museum in Vianen. En na het museumbezoek gingen we naar de overkant van de Lek om deze sluizen ook in het echt te bekijken.
Jan Blanken speelde handig in op actuele omstandigheden. Zonder politiek kleur te bekennen diende hij onder stadhouder Willem V, in de Bataafse republiek, onder koning Lodewijk-Napoleon, keizer Napoleon en uiteindelijk onder koning Willem I. Door zijn huwelijk met de dochter van een grote bakstenenfabrikant in Vianen was hij verzekerd van bouwmaterialen voor zijn waterstaatkundige werken. Europese aanbesteding bestond toen nog niet. Ook bezigde hij het principe van 'beter goed gejat dan slecht bedacht'; zo wordt de innovatieve waaiersluisdeur, aan hem toegeschreven. Zo'n sluisdeur kun je ook tegen de stroomrichting in openen en sluiten. Dit was belangrijk om de Nieuwe Hollandse Waterlinie onder alle omstandigheden te kunnen bedienen. De waaiersluisdeur was echter al 40 jaar eerder uitgevonden in Kampen. Het was Blanken die hem herontdekte en op grote schaal ging toepassen.
Hoewel waterwegen eind 18e en begin 19e eeuw de belangrijkste transportwegen waren, was Jan Blanken door keizer Napoleon ook belast met het aanleggen van het Nederlandse deel van een verharde weg van Parijs naar Amsterdam, de Route Imperiale No 2. Het tracé van deze weg was gepland door het landgoed Vijverlust bij Vianen. Blanken kocht persoonlijk de onwillige eigenaar uit. De weg kon aangelegd worden en Blanken zelf heeft tot zijn dood in het landhuis gewoond. In een grote schuur bij zijn huis realiseerde hij het eerste waterloopkundig laboratorium van Nederland.
De naam van Jan Blanken mag in één adem genoemd worden met de namen van Leeghwater en Lely, belangrijke vormgevers van het functionele Nederlandse landschap. Hoe belangrijk Jan Blanken is geweest blijkt uit zijn vele onderscheidingen, o.a. Orde van de Rode Adelaar van Pruisen, Orde van de Nederlandse Leeuw en de Orde van het Legioen van Eer. En niet voor niets heet de nieuwe A2-brug bij Vianen de Jan Blankenbrug.
Ernst Peter Oosterbroek
Fotografie: Ernst Peter Oosterbroek en Jos ten Berg
Meer foto's:
